امارات متحده عربی ۱۳ اوت (۲۳ مرداد) اعلام کرد که به عنوان سومین کشور عرب و نخستین کشور عرب خلیج فارس روابط خود را با اسراییل عادی می‌کند.

اعلام این خبر نه فقط در صدر خبرهای خاورمیانه و حتی بیشتر کشورهای جهان قرار گرفت، بلکه بلافاصله با واکنش تند و منفی تهران روبرو شد.

سرلشکر محمد حسین باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران پیش از وزارت خارجه و محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه، به این توافق واکنش نشان داد و اعلام کرد بعد از این نیروهای نظامی ایران با محاسبات دیگری به امارات نگاه خواهند کرد.

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز به امارات هشدار داد که نباید پای اسرائيل را به منطقه خلیج فارس باز کند.

در مقابل امارات اعلام کرد که این توافق امری بین اسراییل و امارات است و در اعتراض به سخنان مقامات جمهوری اسلامی، کاردار ایران را به وزارت خارجه احضار و یادداشت شدید اللحن این کشور را به وی تسلیم کرد. وزارت خارجه امارات همچنین سخنان تهدیدآمیز مقامات ایران را غیرمسئولانه خواند و اعلام کرد این موضوع می‌تواند تبعاتی برای امنیت منطقه داشته باشد. وزارت خارجه امارات می‌گوید گفته‌های مقامات ایران را مبنی بر اینکه روابط امارات و اسرائیل در خدمت صلح منطقه نیست، رد کرده و گفته بهبود روابط میان کشورها موضوعی مربوط به حاکمیت ملی کشورها است.

سوال مهمی که پس از این جنگ لفظی بین امارات و جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌شود این است که ایران تا چه حد از ابزارهای لازم برای اعمال فشار بر امارات برخوردار است. نگاهی به وضعیت سیاسی، اقتصادی، نظامی و حتی تبلیغاتی نشان می‌دهد که دستان جمهوری اسلامی در برابر امارات و اعمال فشار بر ابوظبی تقریبا خالی است.

در حوزه سیاسی، جمهوری اسلامی ایران نه در سطح بازیگران فرامنطقه‌ای و نه بازیگران منطقه‌ای، متحدی در برابر امارات ندارد.

آمریکا که میانجی اصلی توافق بین امارات و اسراییل است، در حال اعمال سیاست فشار حداکثری بر ایران است. اتحادیه اروپا با محوریت آلمان ، فرانسه و آلمان روابط سیاسی – اقتصادی گسترده‌ای با امارات و اسراییل دارند و از توافق امارات و اسراییل حمایت می‌کنند. روسیه و چین نیز که در موضوع توافق هسته‌ای با ایران (برجام) مخالف تحریم‌های آمریکا علیه ایران هستند، در موضوع توافق امارات و اسراییل مانند تهران فکر نمی‌کنند و مخالف این توافق نیستند.

در سطح منطقه‌ای نیز مصر به عنوان یکی از قدرت‌های اصلی جهان عرب از توافق حمایت می‌کند و منتقد سیاست‌های منطقه‌ای ایران از جمله نگاه تهران به همسایگان عرب خود در خلیج فارس است. عربستان سعودی دیگر قدرت اصلی جهان عرب با وجود آنکه گفته شرط عادی‌سازی روابط با اسراییل را تشکیل کشور فلسطینی با پایتختی بیت‌المقدس (اورشلیم) می‌داند اما از رویارویی با توافق امارات و اسراییل خودداری کرده است. بویژه آنکه عربستان در راس اردوگاه منتقدین و مخالفین سیاست‌های خاورمیانه‌ای ایران بویژه در عراق، سوریه، لبنان، مساله اعراب و اسراییل و به طور خاص اقدامات ایران در یمن و بحرین قرار دارد.

تشکیلات خودگردان فلسطینی نیز که مخالفت خود را با توافق امارات و اسراییل اعلام کرده از منتقدین جدی سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی است و خود را در کنار تهران نمی‌بیند. تنها متحدین جمهوری اسلامی ایران درواقع حزب الله لبنان، حماس، گروه‌های شیعی نزدیک به ایران در عراق و حوثی‌های یمن هستند.

از نظر اقتصادی نیز جمهوری اسلامی قادر به اعمال فشارخاصی بر امارات و اسراییل نیست. اسراییل به عنوان کشوری با فناوری‌های پیشرفته و امارات به عنوان قطب تجارت، سرمایه‌گذاری اقتصادی و توریسم در منطقه شناخته می‌شوند. هر دو کشور بویژه امارات از تعاملات اقتصادی عمده‌ای با کشورهای منطقه و نظام اقتصادی بین المللی برخوردارند ولی در مقابل، جمهوری اسلامی ایران امروزه به عنوان کشوری شناخته می‌شود که اقتصاد آن در داخل با نابسامانی‌های متعدد دست به گریبان است و در سطح بین‌المللی نیز پس از تشدید تحریم‌های آمریکا از سوی دولت دونالد ترامپ در میانه یک بحران اقتصادی شدید قراردارد. توقف تقریبا کامل صادرات نفت ایران و کاهش شدید درآمدهای نفتی آن در کنار رکود صادرات و واردات به بنادر ایران، جمهوری اسلامی را در موقعیت شکننده‌ای قرار داده است.

از سوی دیگر وضعیت اقتصادی شمار قابل ملاحظه‌ای از مردم جنوب ایران به طور سنتی به مبادلات تجاری با دوبی وابسته است. هرگونه تلاش ایران برای قطع این مبادلات و استفاده از آن به عنوان اهرم فشار بر امارات، موقعیت اقتصادی ایران را شکننده‌تر خواهد کرد در حالی که امارات به دلیل تنوع در شرکای تجاری‌اش آسیب چندانی از این موضوع نخواهد دید.

علاوه بر این هرگونه اصرار ایران برای قطع یا محدود کردن چنین مبادلاتی با دوبی می‌تواند به نارضایتی گسترده در بین فعالان تجاری در مناطق جنوبی ایران منجر شود. زندگی بسیاری از مردم در این مناطق به تجارت با دوبی و همسایگان جنوبی ایران در آن سوی خلیج فارس وابسته است و جمهوری اسلامی در عمل امکانی برای محدود کردن این روابط ندارد، بویژه آنکه با مشکلات فعلی که ایران در تجارت با جهان دارد، حرکت به سمت محدودیت خود خواسته در روابط تجاری با امارات و دوبی، آسیب‌پذیری ایران را درموقعیت کنونی بیشتر خواهد کرد.

از نظر نظامی نیز در حالی که  فرماندهان نظامی ایران به طور غیر مستقیم تهدیدهایی علیه امارات داشته‌اند ولی واقعیت موجود نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی در عمل فاقد توان لازم برای اعمال فشار نظامی بر امارات است. هفته گذشته یک کشتی اماراتی از سوی ایران توقیف شد و طبق ادعای مقامات ایرانی دو ماهی‌گیر ایرانی در شلیک نیروهای مرزبانی امارات جان باختند. با وجود این،  سوابق موجود نشان می‌دهد  مقامات امارات به عنوان کشوری که  به عنوان مرکز تجارت و سرمایه گذاری و توریسم شناخته می‌شود در گذشته هیچ‌گاه خواهان تنش و درگیری با جمهوری اسلامی ایران نبوده‌اند. جمهوری اسلامی نیز می‌داند که هرگونه تنش نظامی با کشورهای منطقه می‌تواند وضعیت منطقه‌ای و بین‌المللی ایران را بدتر کند. کشورهایی مانند امارات  ضمن اینکه در دهه‌های اخیر توان نظامی بویژه نیروی هوایی خود را با خرید هواپیماهای روز تقویت کرده‌اند از پیمان‌های نظامی و دفاعی با قدرت‌های بزرگ از جمله آمریکا نیز برخوردار هستند.

در حوزه تبلیغاتی و رسانه‌ای نیز وضعیت به نفع جمهوری اسلامی نیست. تاثیرگذاری تبلیغاتی جمهوری اسلامی در مخالفت با توافق امارات و اسراییل  محدود به فضای رسانه‌ای داخل ایران و حتی طرفداران جمهوری اسلامی است. جمهوری اسلامی از توان تاثیرگذاری موثر بر فضای افکار عمومی در جهان عرب و خاورمیانه برخوردار نیست. ضمن اینکه فضای افکار عمومی جهان عرب به دلیل نوع سیاست خاورمیانه‌ای ایران در دست کم یک دهه گذشته در مناطقی مانند عراق، سوریه، لبنان، بحرین و یمن، به نفع ایران نیست و جمهوری اسلامی از زمینه لازم برای به خدمت گرفتن افکار عمومی جهان عرب علیه توافق اسراییل و امارات برخوردار نیست.

مجموع این شرایط سیاسی، اقتصادی، نظامی و تبلیغاتی نشان می‌دهد دستان جمهوری اسلامی در برابر توافق امارات و اسراییل خالی است و اگرچه انتظار می‌رود موضع گیری رسمی و تبلیغاتی جمهوری اسلامی علیه این توافق ادامه یابد ولی در عمل جمهوری اسلامی از ابزار و اهرم‌های لازم برای جلوگیری از توسعه روابط امارات و اسراییل برخوردارنیست .